اهلی شدن اسب توسط آریاییان و محل آن  ( بخش اول )

همانطور که گفته شده، اگر چه اسب همواره یافت می شد ولی حیوانی است که اهلی کردن آن مشکل بود . نبوغ و هنر و کشور آریاییان در آن است که اسب را برای اولین بار اهلی کرده و آن را چنان پرورش دادند که از ارمغان های بزرگ فرهنگ و تمدن بشر گردید . (فرهنگ ایران باستان ،۲۳۰)

در مورد محل اهلی شدن اسب عقاید متفاوت است. در فرهنگ لاروس منشا اصلی اسب، استپ های شمالی دریای سیاه یعنی محل اصلی سکاها و پارت ها ذکر شده، اینان خود سوارکاران قابلی بوده اند.

برتلو مرکز اصلی رها کردن و پرورش اسب را کوه های تیانشان و حوالی دریاچه بالخاش در ترکستان شرقی یا ترکستان چین می داند و از همین نواحی است که بعدها اسب و گردونه ی اسبی وارد چین شد. حتی تا حوالی سال ۱۸۸۰م ، باز اسب وحشی در <دزونگری> میان کوه های تیانشان و آلتایی پیدا شده است.البته سرزمینی که امروزه ترکستان چین و ترکستان سابق روس نامیده می شود ، به ویژه اطراف سیحون و جیحون که سیر دریا و آمودر یا نامیده می شود ، مهد تمدن آریاییان یعنی ایرانیان و تورانیان بود، اسب فوق را اسب آرین می نامیدند. باید گفت در همین زمان ها نژاد دیگری از اسب ها به نام اسب مغولی در فلات تبت و چین اهلی شد. البته گاومیش ، گاو معمولی ، شتر دو کوهان ، گوسفند دنبه دار، بز،سگ گله،خوک،باز و کبوتر نیز توسط آریاییان اهلی شدند. البته این نوع اهلی کردن حیوانات اخیر منحصر به آریاییان نبود و منکر آن نمی توان شد که ملل دیگر نیز این حیوانات را در مناطق خود اهلی کرده اند. شتر یک کوهان ، الاغ، گوسفند شبیه به مرینوس و سگ های شکاری به نظر می رسد ابتدا توسط اقوام سامی، اهلی شده باشند(فرهنگ ایران باستان  ۲۳۸-۲۳۷:برافروخته، ددان اولیه، شماره های ۵ و ۶ نامه دانشکده ی دامپزشکی، ۱۲۳۴ص۲۶۵۸).

استفاده گسترده از اسب اهلی و رام شده ، نقش بزرگی در تغییر و تحول زندگی بشر داشت که اهمیت آن از اهلی شدن گاو، گوسفند ماکیان کمتر نبود و آن را به نوعی ، اهلی شدن بشر دانست. در عصر نو سنگی و عصر مفرغ ، بشر به کشاورزی می پرداخت و حمل و نقل توسط گاو انجام می گرفت.چنانکه هند و اروپاییان اولیه نیز به وسیله ی گاو حمل و نقل می کردند . ولی اسب که برای سواری و طی مسافت های دور، مناسب بود، از نظر نظامی اهمیت یافت و وقتی آریاییان به این وسیله پر قیمت دست یافتند ، ابزار تمدن و اتیلا را در اختیار گرفته و به دوران سروری پای نهادند..